Vị thế thống trị mà Red Hat Enterprise Linux (RHEL) nắm giữ trong thị trường doanh nghiệp không phải là một sự tình cờ hay bùng nổ đột ngột. Đây là kết quả của một chiến lược có nguồn gốc từ quá khứ, khi Red Hat cách mạng hóa hệ sinh thái mã nguồn mở vào năm 2002 bằng cách giới thiệu mô hình kinh doanh dựa trên đăng ký. Động thái đó không chỉ trả lời câu hỏi quan trọng — “Làm thế nào để kiếm tiền với phần mềm miễn phí?” — mà còn định hình đường nét của một mô hình mới: giá trị của hỗ trợ chuyên nghiệp, chứng nhận, sự ổn định và bảo mật trong các môi trường quan trọng.
Kể từ đó, RHEL đã thiết lập vị thế là tiêu chuẩn thực tế trong thế giới doanh nghiệp, trở thành không chỉ là tham chiếu kỹ thuật mà còn là tham chiếu chính trị và chiến lược. Việc IBM mua lại Red Hat vào năm 2019 càng củng cố vị thế này, nhưng cũng đánh dấu khởi đầu của một giai đoạn mới, quyết liệt hơn và ít thỏa hiệp hơn với cộng đồng mã nguồn mở.
Bước ngoặt với CentOS và sự ra đời của các bản sao
Tháng 12 năm 2020 đánh dấu một bước ngoặt trong hệ sinh thái Linux doanh nghiệp. Với một thông báo chính thức, Red Hat tuyên bố kết thúc phát triển nhánh truyền thống của CentOS Linux, phiên bản ổn định và tương thích nhị phân với RHEL, đồng thời thông báo chuyển đổi hoàn toàn sang CentOS Stream, một bản phát hành liên tục được coi như bản xem trước của các phiên bản RHEL trong tương lai.
Quyết định này, xuất hiện mà không có cảnh báo đáng kể, đã gây ra nhiều bất mãn trong cộng đồng. Hàng nghìn công ty, nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ và các đơn vị tích hợp hệ thống đã áp dụng CentOS như một nền tảng miễn phí nhưng vững chắc cho môi trường sản xuất, đột nhiên thấy mình không có lộ trình rõ ràng cho sự liên tục của cơ sở hạ tầng.
Kể từ đó, khoảng trống do CentOS để lại đã mang đến sự ra đời — hoặc tái sinh — của một loạt dự án thay thế, với mục đích rõ ràng là tạo ra một bản phân phối tương thích 1:1 với RHEL, nhưng không bị ràng buộc bởi các hạn chế thương mại.
Trong số các dự án nổi bật:
- AlmaLinux, được tài trợ bởi CloudLinux, một công ty có kinh nghiệm lâu dài trong việc hỗ trợ môi trường lưu trữ chia sẻ và máy chủ Linux bảo mật.
- Rocky Linux, được thúc đẩy bởi Ctrl IQ, do Gregory Kurtzer sáng lập, người đồng sáng lập ban đầu của CentOS.
Cả hai dự án hiện đều được đề xuất như các Bản phân phối Linux Doanh nghiệp hoàn toàn tương thích với RHEL ở cấp độ nhị phân, nhưng với các mô hình quản trị mở, hướng đến cộng đồng và minh bạch.
Lời hứa rõ ràng: đảm bảo sự liên tục đáng tin cậy và bền vững cho tất cả những người dùng và công ty đã chọn CentOS vì các tính năng kỹ thuật và độ tin cậy, nhưng không muốn — hoặc không thể — tuân theo mô hình thương mại của Red Hat.
Nhưng chỉ là bản sao thôi không còn đủ
Trong bối cảnh hiện tại, việc đơn giản sao chép cấu trúc nhị phân của RHEL không còn đủ. Thị trường đòi hỏi nhiều hơn thế: quản trị minh bạch, cơ sở hạ tầng mạnh mẽ, lộ trình đáng tin cậy và, trên hết, bảo mật và đảm bảo tuân thủ.
Đó là lý do tại sao các dự án như AlmaLinux và Rocky Linux đang cố gắng tạo sự khác biệt thông qua các sáng kiến cụ thể, nhằm nâng cấp tiêu chuẩn của họ lên mức mà các tổ chức đòi hỏi cao nhất yêu cầu.
AlmaLinux: Chứng nhận bảo mật bởi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ
Một trong những bước tiến quan trọng nhất đến vào tháng 2 năm 2025, khi đội ngũ AlmaLinux công bố chứng nhận STIG, được chính thức phát hành bởi Cơ quan Hệ thống Thông tin Quốc phòng (DISA), một cơ quan thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ.
STIG (Hướng dẫn Triển khai Kỹ thuật Bảo mật) là một bộ hướng dẫn nghiêm ngặt chỉ ra cách cấu hình một hệ điều hành một cách an toàn, theo các tiêu chuẩn được công nhận ở cấp độ quân sự. Kết quả này, thành quả của công việc bắt đầu từ tháng 8 năm 2023, đưa AlmaLinux vào số ít các bản phân phối có STIG chính thức: các bản phân phối khác là Red Hat Enterprise Linux, Oracle Linux, SUSE Linux Enterprise và Ubuntu.
Đối với một hệ điều hành doanh nghiệp, việc nhận được chứng nhận này đồng nghĩa với việc gia nhập một câu lạc bộ rất độc quyền. Đó là một tín hiệu rõ ràng cho những ai cần triển khai các chính sách bảo mật nghiêm ngặt: AlmaLinux không chỉ là một bản sao, mà còn là một lựa chọn vững chắc cho chính phủ, ngân hàng và các môi trường được kiểm soát cao.
Rocky Linux: Bảo mật tăng cường và quản trị mã nguồn mở
Rocky Linux tiếp tục củng cố vị thế của mình trong cảnh quan phân phối doanh nghiệp, tự khẳng định thông qua các sáng kiến có mục tiêu trong cả bảo mật và quản trị mã nguồn mở.
Rocky Linux from CIQ – Hardened: Bảo mật nâng cao
Gần đây, CIQ đã giới thiệu một biến thể nâng cao của bản phân phối, có tên Rocky Linux from CIQ – Hardened. Phiên bản này được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của môi trường bảo mật cao, cung cấp:
- Bảo mật cấp hệ thống: Giảm rủi ro liên quan đến lỗ hổng zero-day và CVE bằng cách loại bỏ các bề mặt tấn công tiềm năng và các vectơ khai thác phổ biến.
- Giảm thiểu rủi ro nhanh chóng: Giải quyết các mối đe dọa bảo mật kịp thời, giảm đáng kể thời gian tiếp xúc.
- Kiểm soát truy cập nâng cao: Triển khai các chính sách xác thực nghiêm ngặt và cơ chế kiểm soát truy cập được tăng cường.
- Phát hiện mối đe dọa nâng cao: Sử dụng các công cụ như Linux Kernel Runtime Guard (LKRG) để phát hiện xâm nhập phức tạp có thể tránh được các hệ thống bảo mật truyền thống.
- Phân phối đơn giản hóa: Cung cấp hệ thống được cấu hình sẵn và bảo mật sẵn, tiết kiệm thời gian và tài nguyên trong cấu hình bảo mật.
Các tính năng này làm cho Rocky Linux from CIQ – Hardened đặc biệt phù hợp với các lĩnh vực như fintech, chăm sóc sức khỏe và hành chính công, nơi bảo mật là ưu tiên hàng đầu. Theo Gregory Kurtzer, CEO của CIQ, sáng kiến này giải quyết những lo ngại của nhiều giám đốc CNTT về việc bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng, cung cấp nền tảng an toàn hơn trong khi vẫn duy trì khả năng tương thích với các tiêu chuẩn Linux Doanh nghiệp.
Ngoài những tiến bộ trong an toàn, Quỹ Phần mềm Doanh nghiệp Rocky (RESF) đã chính thức ký kết Nguyên tắc Mã nguồn Mở của Liên Hợp Quốc. Những nguyên tắc này cung cấp hướng dẫn để thúc đẩy hợp tác và áp dụng công nghệ mã nguồn mở trên toàn cầu. Tư cách thành viên của RESF nhấn mạnh cam kết của Rocky Linux đối với quản trị minh bạch và cộng đồng toàn diện, tăng cường niềm tin của người dùng vào bản phân phối.
Thông qua các sáng kiến này, Rocky Linux không chỉ cung cấp một nền tảng ổn định và an toàn cho doanh nghiệp, mà còn thúc đẩy các giá trị về sự cởi mở và hợp tác, những yếu tố cơ bản cho sự phát triển của phần mềm tự do.
Nhưng liệu có đủ chỗ cho tất cả?
Bối cảnh các “bản sao” của RHEL đã mở rộng nhanh chóng. Ngoài AlmaLinux và Rocky Linux, những gã khổng lồ như SUSE và Canonical không đứng yên. SUSE đã ra mắt giải pháp thay thế của riêng mình với SUSE Liberty Linux Lite, một dự án nhằm cung cấp hỗ trợ thương mại cho các môi trường hỗn hợp và dựa trên RHEL. Canonical tiếp tục củng cố sự hiện diện của Ubuntu trong lĩnh vực doanh nghiệp, tập trung vào chứng nhận bảo mật và giải pháp tự nhiên trên đám mây.
Trong kịch bản này, tính bền vững kinh tế thực tế của các bản sao mã nguồn mở sẽ được thử thách. Trong nhiều năm, CentOS đã đại diện cho một lựa chọn thay thế “miễn phí nhưng đáng tin cậy” cho hàng nghìn công ty. Nhưng ngày nay mô hình đã thay đổi: chi phí bằng không không còn đủ nếu không đi kèm với dịch vụ, hỗ trợ và bảo đảm thực sự.
Kết luận: tương lai của các bản sao phụ thuộc vào chất lượng, không phải khả năng tương thích
Hiện nay, việc tuyên bố tương thích nhị phân với RHEL không còn đủ. Nếu cho đến vài năm trước, việc đảm bảo khả năng tương thích ở cấp độ gói là đủ để được coi là một lựa chọn thay thế hợp lệ, thì thị trường doanh nghiệp đã nâng chuẩn theo thời gian, đòi hỏi các tiêu chuẩn chất lượng vượt xa sự đồng bộ nhị phân đơn giản.
Tương lai của các bản sao Red Hat do đó phụ thuộc vào khả năng cung cấp một bộ đầy đủ các bảo đảm, công cụ và dịch vụ đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Cụ thể, chúng ta đang nói về:
- Chứng nhận bảo mật được công nhận về mặt thể chế, như STIGs của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, chứng nhận Tiêu chuẩn Xử lý Thông tin Liên bang (FIPS) hoặc Tiêu chí Chung. Đây không phải là “điều tốt để có”, mà là yêu cầu cơ bản cho những người hoạt động trong các lĩnh vực được quy định như quốc phòng, fintech, chăm sóc sức khỏe hoặc hành chính công. Có một bản phân phối tuân thủ các tiêu chuẩn này đồng nghĩa với việc có thể tham gia vào các cuộc đấu thầu và môi trường có tính chọn lọc cao.
- Hỗ trợ chuyên nghiệp với SLA rõ ràng và đáng tin cậy, có thể đảm bảo thời gian phản hồi, giải quyết vấn đề, cập nhật kịp thời và khả dụng 24/7. Hỗ trợ kỹ thuật không thể ứng biến hoặc phụ thuộc vào thiện chí của cộng đồng: các công ty muốn phản hồi nhanh chóng, quy trình leo thang được xác định, theo dõi vé và sự chắc chắn rằng đằng sau một bản phân phối là một tổ chức có cấu trúc.
- Quản trị minh bạch và hướng đến cộng đồng, không phụ thuộc hoàn toàn vào một thực thể thương mại, mà thực sự liên quan đến các nhà phát triển, người dùng và đối tác trong quá trình ra quyết định. Niềm tin vào lộ trình, quản lý vòng đời mở (EOL, backports, bản vá bảo mật) và tính nhất quán trong thiết kế là những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhận thức về độ tin cậy.
- Hệ sinh thái đáng tin cậy cho môi trường sản xuất phức tạp, bao gồm kho lưu trữ ổn định, dây chuyền công cụ nhất quán, tài liệu toàn diện, công cụ quản lý tập trung (như Satellite hoặc Landscape), tự động hóa (Ansible, Terraform), containerization (Podman, tương thích OpenShift) và hỗ trợ cho cơ sở hạ tầng lai và tự nhiên trên đám mây.
Red Hat đã xây dựng một cỗ máy hoàn hảo trong hơn hai mươi năm: không chỉ là một bản phân phối Linux, mà là một hệ sinh thái doanh nghiệp hoàn chỉnh, với các công cụ vòng đời phần mềm tích hợp, mối quan hệ chiến lược với các đối tác phần cứng và phần mềm, hỗ trợ dài hạn và ảnh hưởng quyết định đến sự phát triển của nhân Linux và các tiêu chuẩn.
Các bản sao chắc chắn có thể lấp đầy một số khoảng cách kỹ thuật bằng cách sao chép các kho lưu trữ, gói và cấu hình, nhưng để thực sự cạnh tranh trong thị trường doanh nghiệp, họ phải đầu tư vào những gì biến một hệ điều hành thành một nền tảng đáng tin cậy.
Và niềm tin, cuối cùng, là tài sản khó xây dựng nhất: nó không thể tải xuống từ GitHub, cũng không thể có được với một lệnh rpmbuild đơn giản. Niềm tin được gây dựng theo thời gian, với năng lực, minh bạch và nhất quán.
